1. Табулатура нима?
Табулатура нота ёзувининг илк шаклларидан бўлиб, унда мусиқа асари жадвал шаклида, мусиқий товушлар эса ҳарфлар, рақамлар ва бошқа махсус белгилар ёрдамида ифодаланади. Бу ёзув одатда пардали торли асбоблар учун мўлжалланган асарларни ёзишда қўлланилади.
Табулатура олти чизиқдан иборат бўлиб, ҳар бир чизиқ гитаранинг муайян торига мос келади. Одатда табулатуранинг энг юқори чизиғи гитаранинг энг ингичка торига тўғри келади. Чизиқдаги рақамлар эса тегишли торда ўша рақамга мос келувчи пардани босиш кераклигини англатади. 0 рақами торни очиқ чалиш кераклигини билдиради. Табулатура вертикал чизиқлар ёрдамида тактларга бўлинади
Табулатура нота ёзувига нисбатан анча осондир. Аммо нота ёзувидан фарқли ўлароқ, табулатурада товушларнинг чўзими кўрсатилмайди. Шу сабабдан табулатура ўзингизга таниш бўлган оҳангларни ўрганишда қўл келади.
Гитара табулатураларида аккордлар ҳам кўрсатилсада, улар асосан гитара ёрдамида ижро этилган соло ва арпеджио, яъни аккорд ноталари бирма-бир чалинган оҳангларни ўрганишда қўл келади
Гитарачилар табулатурадан кенг фойдаланади. Шунинг учун ҳам миллионлаб ашула табулатураси жамланган табулатура омборлари, уларни очиш ва таҳрирлаш учун сон-саноқсиз сайт, дастур ва иловалар тайёрланган. Уларнинг айримлари билан қуйида танишасиз.
2014 йил ўзбекистонлик гитарачи Насиб Абдулманов илк маротаба ўзбекча ашуланинг тўлиқ табулатурасини тайёрлади. Бу Болалар гуруҳининг «Нега мен сенсиз?» қўшиғи табулатурасидир. Қуйида ушбу табулатура асосида тайёрлаган видеодарсим билан танишишингиз мумкин. Видеонинг биринчи ярмида табулатура ҳақида умумий маълумот берилган
Қуйида эса Лола Йўлдошеванинг «Муҳаббатим» қўшиғида чалинган содда соло ҳам нота ёзуви (юқори қатор), ҳам табулатура (пастки қатор) шаклида келтирилган. Уни чалишдан аввал сологни эшитиб кўринг:
Истасангиз, ашуланинг Songsterr ёки Ultimate Guitar сайтларига юкланган табулатурасини очиб, у ерда ҳам эшитиб кўринг. Сўнгра табулатурага қараб оҳангни чалиб кўринг
Қуйида эса ашулани гитарада чалиш кўрсатилган видеодарс билан танишишингиз мумкин.
2. Табулатура дастур ва иловалари
Guitar Pro каби пуллик ҳамда TuxGuitar каби бепул дастурлар яратилган бўлиб, улар ёрдамида мавжуд табулатура файлларни очиб кўришингиз, уларни таҳрир қилишингиз ёки янги табулатураларни яратишингиз мумкин. Бу дастурларда ҳам стандарт нота чизиқлари, ҳам табулатурани кўриш мумкин. Ҳатто асбобнинг виртуал диаграммаси ёрдамида қайси пардаларни босиш кераклигини кўриш мумкин.
Бундай дастурлар ёрдамида бирон қўшиқда ишлатилган ҳар бир асбоб (гитара, бас гитара, соло гитара, барабанлар, клавишли чолғулар ва ҳоказо) учун қатор (дорожка) тайёрлаш мумкин, уларни исталган темпда эшитиб кўриш мумкин. Шунингдек, баъзи бир қаторларни ўчириб туриш, қолганларининг товушини ўзгартириш мумкин. Бундан ташқари, фақатгина битта қаторни эшитиб кўриш ҳам мумкин.
Guitar Pro
Guitar Pro дастурида гитарачилар ва умуман мусиқачилар учун кучли MIDI таҳрирловчи, аккорд тузувчи, метроном ва бошқа кўплаб асбоблар бор. Дастурнинг Windows, Mac OS ва Linux операцион тизимлари учун яратилган версиялари мавжуд. Guitar Pro Францияда жойлашган Arobas Music ширкати томонидан тайёрланади. Guitar Pro дастурини унинг расмий сайтиданn кўчириб олиш мумкин
TuxGuitar
TuxGuitar дастури Guitar Prodan фарқли ўлароқ бепул бўлиб, у ёрдамида нафақат TuxGuitar форматидаги, балки Guitar Pro форматидаги файлларни ҳам очиш мумкин. Дастурни SourceForge сайтидаги саҳифасидан бепул кўчириб олишингиз мумкин. Шунингдек, дастурнинг мобил қурилмалар учун мўлжалланган версиясини Google Play sсайтидан кўчириб олиш мумкин.
3. Табулатура омборлари
Ҳозирги кунда мусиқа асарлари табулатуралари тўпланадиган онлайн омборлар жуда кўп. www.songsterr.com сайтида мавжуд табулатураларни ҳеч бир дастурсиз кўриш мумкин. Жумладан, сайтда Насиб Абдулманов тайёрлаган ўзбекча ашулалар табулатуралари ҳам бор. Ўзбекча ашула табулатураларига бўлган линклар қуйида берилган.
Guitar Pro дастури ёрдамида очиш мумкин бўлган табулатураларни бир неча сайтдан бепул кўчириб олса бўлади. Бундай сайтларда ҳам танилган, ҳам танилмаган ижрочиларнинг асарлари мавжуд. Масалан, www.ultimate-guitar.com сайтида минглаб ашуланинг, жумладан, ўзбекча ашулаларнинг Guitar Pro дастури билан очиш мумкин бўлган табулатураларини топасиз.
tuxguitar.herac.com.ar сайтида эса TuxGuitar дастури ёрдамида очиш мумкин бўлган табулатуралар келтирилган. Сайт ва дастур кўнгиллилар томонидан тузилгани учун ҳар доим равон ишламайди. Шундай экан, бу линк ишламай қолса, ҳайрон бўлманг.4. Ўзбекча ашулалар табулатуралари
Қуйида Насиб Абдулманов тайёрлаган барча ўзбекча ашула табулатураларига линклар берилган. Онлайн табулатураларни ҳеч бир дастурсиз очиш мумкин. Guitar Pro ва TuxGuitar форматидаги табулатураларни эса махсус дастур ёки илова билан очиш керак. Уларнинг айримлари ҳақида юқорида ёзилган. Шунингдек, Фойдали линклар саҳифасида бир неча табулатура дастури ва иловасига линклар берилган.
Онлайн
- Болалар – Нега мен сенсиз?
- Равшан Собиров ва Сетора – Хайр, мактабим!
- Болалар – Сенга боғланган қалбим
- Самандар – Энг гуллаган ёшлик чоғимда
- Болалар – Ёз, алвидо!
- Болалар – Сен кетган кундан
- Болалар – Бўлди хато
- Болалар – Адашдим
- Болалар ва Лола – Ундан нимам кам?
- Болалар – Кел, яшайлик биз бирга
- Лола – Нетайин?
- Равшан Собиров – Сен йиғлама
- Болалар – Меники бўлса
- Лола – Муҳаббатим
- Болалар – Биламан, бу – ҳаёт
- Кумуш Раззоқова ва Козим Қаюмов – Оқ булут
- Болалар – Сени соғиндим
- Sahar – Yomg‘ir
- Lola – Orzu
- Улуғбек Раҳматуллаев – Қирмизи олма/Яблоко любви
- Райҳон – Юрак
- Болалар – Танлагандим мен сени
- Болалар – Эсингдами сени?
- Улуғбек Раҳматуллаев – Соғиниб/Скучаю
- Дадо – Юрагим
- Сардор Раҳимхон – Дўст/Друг
Guitar Pro форматида
- Болалар – Нега мен сенсиз?
- Равшан Собиров ва Сетора – Хайр, мактабим!
- Болалар – Сенга боғланган қалбим
- Самандар – Энг гуллаган ёшлик чоғимда
- Болалар – Ёз, алвидо!
- Болалар – Сен кетган кундан
- Болалар – Бўлди хато
- Болалар – Адашдим
- Болалар ва Лола – Ундан нимам кам?
- Болалар – Кел, яшайлик биз бирга
- Лола – Нетайин?
- Равшан Собиров – Сен йиғлама
- Болалар – Меники бўлса
- Лола – Муҳаббатим
- Болалар – Биламан, бу – ҳаёт
- Кумуш Раззоқова ва Козим Қаюмов – Оқ булут
- Болалар – Сени соғиндим
- Саҳар – Ёмғир
- Лола – Орзу
- Улуғбек Раҳматуллаев – Қирмизи олма/Яблоко любви
- Райҳон – Юрак
- Болалар – Танлагандим мен сени
- Болалар – Эсингдами сени?
- Улуғбек Раҳматуллаев – Соғиниб/Скучаю
- Дадо – Юрагим
- Сардор Раҳимхон – Дўст/Друг
TuxGuitar форматида
- Болалар – Нега мен сенсиз?
- Равшан Собиров ва Сетора – Хайр, мактабим!
- Болалар – Сенга боғланган қалбим
- Самандар – Энг гуллаган ёшлик чоғимда
- Болалар – Ёз, алвидо!
- Болалар – Сен кетган кундан
- Болалар – Бўлди хато
- Болалар – Адашдим
- Болалар ва Лола – Ундан нимам кам?
- Болалар – Кел, яшайлик биз бирга
- Лола – Нетайин?
- Равшан Собиров – Сен йиғлама
- Болалар – Меники бўлса
- Лола – Муҳаббатим
- Болалар – Биламан, бу – ҳаёт
- Кумуш Раззоқова ва Козим Қаюмов – Оқ булут
- Болалар – Сени соғиндим
- Саҳар – Ёмғир
- Лола – Орзу
- Улуғбек Раҳматуллаев – Қирмизи олма/Яблоко любви
- Райҳон – Юрак
- Болалар – Танлагандим мен сени
- Болалар – Эсингдами сени?
- Улуғбек Раҳматуллаев – Соғиниб/Скучаю
- Дадо – Юрагим
- Сардор Раҳимхон – Дўст/Друг